“Er mocht in de coronacrisis maar één stem gehoord worden”
Velen herinneren zich ongetwijfeld de passage van gezondheidswetenschapper Sam Brokken in De Zevende Dag. Doorheen de coronacrisis kregen we in de media immers zelden een academicus te horen met een ander dan het gangbare geluid over vaccinatieplicht en CST. Meer nog, we kregen zo iemand nooit te horen. De heer Brokken moest helaas de gevolgen van zijn vrije meningsuiting dragen. Hij werd ontslagen als onderzoeker en lector aan de PXL Hogeschool te Hasselt, en omdat zijn arbeidskansen in dit land zo goed als nihil waren, week hij uit naar het verre India. Daar start hij momenteel een nieuw project op; een wereldwijd online platform dat eind dit jaar het daglicht moet zien. Samen met een Belgisch en een internationaal team gaat Sam Brokken mensen informeren over gezondheid, welzijn en de sociale context waarin we leven. Onafhankelijk en wetenschappelijk onderbouwd.
Mijnheer Brokken, bent u een anti-vaxxer?
(lacht) Volgens de reguliere pers blijkbaar wel. Dat heet dan framing als ik me niet vergis. Ik ben zelf voor alle courante ziekten gevaccineerd en mijn kinderen ook. Verder heb ik destijds, bij het verschijnen van mijn open brief Omgekeerde Lockdown in augustus 2020, meermaals aangekaart dat vaccins zeer nuttig konden zijn voor de ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen in onze maatschappij. Het label anti-vaxxer kreeg ik na mijn enige TV-verschijning opgeplakt. Dat was op Valentijnsdag 2021 bij De Zevende Dag het debat met prof. Van Damme waarin ik drie zaken stelde. Ten eerste betwijfelde ik dat de vaccins de transmissie zouden stoppen. Ten tweede zei ik dat een CST niet ging werken, omdat sommige mensen maanden na inenting al minder antistoffen zouden vertonen en dus minder beschermd aan de maatschappij konden deelnemen. Ten derde vond – en vind ik het nog steeds – ethisch niet te verantwoorden om kinderen en jongeren te vaccineren gezien ze nauwelijks kans hebben aan de ziekte te overlijden en we de middel- en langetermijneffecten van de vaccins onvoldoende kennen. Met wat we vandaag weten, bleken die bezorgdheden meer dan terecht.
Hoe heeft Vivaldi volgens u de coronacrisis aangepakt?
Het is in de politiek steeds zoeken naar een balans. In de beginfase van de crisis wist niemand wat ons te wachten stond. Dat ze toen voor voorzichtigheid opteerden, kan ik zeker begrijpen. Echter, het werd vanuit wetenschappelijke studies al na zes maanden duidelijk dat lockdowns niet veel zouden bijdragen. We kenden ook de risicogroepen van het virus. Toen het beleid onder sterke beïnvloeding van de enkele experten niet veranderde maar steeds verder ging schakelen om een ganse bevolking in de tang te nemen, begon ik me te verzetten. De wetenschap toonde na zes maanden in de coronacrisis dat we er met minder maatregelen en een betere organisatie van de zorg anders mee konden omspringen. Ondertussen blijkt uit een onderzoek van de Johns Hopkins University in de Verenigde Staten dat lockdowns nog voor geen 0,2% bijdroegen aan het indijken van het probleem. Verder tonen de verslagen van het Intermutualistisch Agentschap, dat alle data van de ziekenfondsen verzamelt, dat er gedurende 2020 en 2021 steeds een onderbezetting was in de ziekenhuizen. De ic’s hebben pieken gekend terwijl andere diensten nauwelijks patiënten zagen.
‘De ziekenhuizen liggen vol’ was dus niet correct.
Het gaat om een slechte allocatie van middelen en personeel, en daar is de regering verantwoordelijk voor. Ook die zaken waren al bekend tijdens de crisis en toch liet men na de mensen meer vrijheden te geven zodra bleek dat bepaalde maatregelen niet efficiënt waren. Met mijn Omgekeerde Lockdown pleitte ik ook voor een gerichte bescherming van de ouderen in onze maatschappij, want ook dat is inadequaat aangepakt. En zo zijn er tal van voorbeelden: mondmaskers in openlucht, preventie, schoolsluiting, de aanpak bij kinderen en vooral de huisarts die niets meer mocht doen dan paracetamol voorschrijven. Dat remt de ziekte niet af en zo kwamen velen in het ziekenhuis terecht die met andere medicatie geholpen hadden kunnen worden. Wat de regering wel probeerde aan te pakken, zijn de psychologische klachten bij de bevolking. De aanpak was echter te laat en te beperkt. Voor de rest kan ik niet zeggen dat er een efficiënt beleid is gevoerd. Het was vooral zeer onwetenschappelijk.
Vindt u dat de pers correct bericht heeft over die aanpak?
Ze hebben correct bericht over de regeringsmaatregelen en gepoogd om de mensen wegwijs te maken in het doolhof van steeds wijzigende regeltjes. Maar daar houdt het ook op. Experten met een andere of bredere visie lieten ze nauwelijks aan het woord. Een debat is er, mijn ene minuut en 49 seconden in De Zevende Dag niet te na gesproken, ook nooit gekomen. Er mocht maar één mening gehoord worden. Zo bevestigde ex-VRT-journalist en KUL-docent Peter Verlinden recent nog in Doorbraak dat hij ervan op de hoogte was dat redacties van ‘hogerhand’ de opdracht hadden gekregen om geen ‘dissidente stemmen’ aan bod te laten komen. Een bericht dat ik van enkele journalisten al van in het begin van de crisis had gehoord. Dat zegt wel wat over de onafhankelijkheid van onze media en het gebrek aan echte democratie. De pers heeft nagelaten om haar rol als vierde macht te spelen en kritisch na te gaan of de geponeerde stellingen van de experten wel correct waren. Zo belichtten ze ook nooit alternatieve beleidsvormen, zoals toegepast in Zweden, Japan, Taiwan en zelfs India, op hun merites. Gedurende de ganse crisis kwam een aantal van deze landen zeer negatief in beeld terwijl nu blijkt dat ze het veel beter hebben aangepakt. De pers droeg er ook toe bij dat de angst onder de bevolking werd aangezwengeld terwijl positieve boodschappen zelden ten tonele gebracht werden.
U behoorde niet tot de veelgevraagde experten. Maar uw eenmalige verschijning in De Zevende Dag had voor u zelfs grote persoonlijke gevolgen. U werd ontslagen aan de PXL Hogeschool te Hasselt. Kunt u schetsen hoe dat in zijn werk ging?
Het was op zich al verbazend dat ik werd uitgenodigd. Ik herinner me dat in de weken voorafgaand aan De Zevende Dag verschillende bekende mensen, waaronder Peter Van Den Begin, over de omgekeerde lockdown spraken. Dat heeft de deur wat opengeduwd, althans voor die ene keer. De dag na mijn verschijning in het debat met prof. Van Damme werd ik in de brede media opgevoerd als anti-vaxxer; een framing die ertoe bijdroeg dat mijn directie, zo vermoed ik, onder veel druk kwam te staan. Commentaar was te verwachten en er werd me gevraagd om me ‘low profile’ te houden. Dat heb ik ook gedaan. Ik dacht dat de storm wel zou gaan liggen, maar het bleef behoorlijk lang nazinderen. Eenmaal per maand vond een directiecomité plaats. Het was toen dat ik in maart op de middag werd opgebeld met de boodschap om al mijn werkzaamheden met onmiddellijke ingang te staken. De volgende dag mocht ik al mijn sleutels en badges inleveren. Meer communicatie was er niet. Er stond inderdaad een motivatie in het ontslag die niets met mijn visie te maken had. Details kan ik daar niet over meegeven want dat ligt nu in de handen van de advocaten. Nadien bracht journalist Alain Grootaers naar buiten dat mijn ontslag politiek gestuurd zou zijn. Later op het academiejaar verloor ik ook nog mijn aanstelling als docent in Brussel. Zij hebben er echter geen poeha rond gemaakt en me langs de achterdeur laten gaan. Allemaal wel heel toevallig, niet?
Heeft u na uw ontslag steunbetuigingen of andere reacties van collega’s ontvangen?
Er heerste bij collega’s vooral veel ongeloof, wat resulteerde in een opiniestuk gepubliceerd in Knack. Een 25-tal Vlaamse en Waalse professoren stelden zich daarin vragen bij de manier waarop ik werd geframed en bij het daaruit volgende ontslag. Daarnaast ontving ik behoorlijk wat persoonlijke steunbetuigingen uit academische hoek. Dat deed wel deugd.
Zullen die collega’s voortaan niet tweemaal nadenken alvorens een mening te uiten?
Het viel me op dat er een zekere ‘omerta’ bestond. Collega’s die het anders zagen, durfden zich ook niet meteen publiekelijk vragen stellen. Je kan dus wel stellen dat mijn ontslag er inderdaad voor zorgde dat er enige voorzichtigheid optrad. Sommige collega’s zijn effectief op het matje geroepen, ook na hun steunbetuiging aan mij. Zulke initiatieven gaan wel rond in die kleine wereld. Toch merk ik de laatste maanden dat meer en meer academische stemmen zich in het debat hebben gegooid. Ze laten zich vooral horen rond het Covid Safe Ticket waar geen enkele medische onderbouw meer voor te bedenken viel. Verder leidde het optreden van enkele nieuwe stemmen mee tot het debat over de vaccinatieplicht in de Kamer.
Op uitnodiging van het Vlaams Belang heeft u daar als expert uw visie kunnen geven op de vaccinatieplicht.
Die uitnodiging had ik nooit verwacht. Ik meen begrepen te hebben dat het Vlaams Belang behoorlijk wat druk heeft moeten uitvoeren om andere stemmen aan het woord te laten komen. In essentie heb ik in de Kamer op basis van recent wetenschappelijk onderzoek toch bedenkingen geuit. Het vaccineren over een ganse populatie, en al zeker verplicht, is weinig verdedigbaar.
Opvallend was ook de framing in de media waar het ging om de experten die niet door de regeringspartijen uitgenodigd waren. Heeft u hiertegen ergens een wederwoord gekregen?
Ik heb zelfs de moeite niet getroost om er nog op te reageren. We werden alweer als anti-vaxxer en ‘onwetenschappelijk’ weggezet, hoewel we net een massa aan wetenschappelijke artikels konden aandragen. Aan de gevestigde experten werd nooit gevraagd of ze hun stelling konden onderbouwen. Collega Geert Vandenbossche werd ‘de dierenarts’ genoemd. Als Steven Van Gucht in beeld komt, noemen ze hem ‘viroloog’, hoewel beide heren zowel dierenarts als specialist in de virologie zijn. In het begin van de crisis eiste ik enkele keren een recht van antwoord en dan mocht ik zeggen dat ik geen anti-vaxxer was. Verderop in de rechtzetting ging de journalist in kwestie dan gewoon weer verder met framen. Zulk recht van antwoord heeft dus weinig zin; de schade is dan al lang berokkend. Zo een ‘rechtzetting’ ontgaat ook aan het brede publiek. Negativiteit leidt tot meer frustratie en stress en dat is niet wat onze wereld momenteel nodig heeft.
Hoe heb je in die omstandigheden de negativiteit dan vermeden?
Na mijn ontslag, de framing en de weerslag dat dit had op mijn persoonlijke leven heb ik geleerd om negatieve zaken los te laten. Minder de vooringenomen kranten lezen, minder naar kritiekloze TV kijken en minder tijd op gecensureerde sociale media doorbrengen helpt al veel. Je ontwijkt op die manier de dagelijkse slechtnieuwsshow en leert opnieuw te genieten van de kleine dingen des levens. Dat zouden we allemaal meer moeten doen. Ik hoop vooral dat de mensen een rustpunt krijgen in het leven. Al die externe druk op de bevolking is niet gezond. Ik wens dan ook dat ieder van ons deze zomer kan ontkoppelen en mag genieten van gezellige zaken. Er werd ons de laatste twee jaar al genoeg ontzegd.
Opgetekend door Frederik Pas
