Wanneer gaat het licht uit?
U betaalt de kernuitstap
Met het aantreden van enerzijds Tinne Van der Straeten (Groen) als minister van Energie en anderzijds Zakia Khattabi (Ecolo) als minister van Klimaat, hebben de groenen twee enorm belangrijke ministerposten te pakken in de nieuwbakken federale regering. Het is enigszins ironisch te noemen dat de Vlaamse en Waalse ecologisten, die aan de oorzaak liggen van de Wet op de Kernuitstap uit 2003, voor het eerst weer in de federale regering zitten nu die kernuitstap daadwerkelijk moet uitgevoerd worden.
De Wet op de Kernuitstap werd op 31 januari 2003 aangenomen ter uitvoering van het regeerakkoord van die andere paars-groene regering, de regering-Verhofstadt I. Het afbouwen van ’s lands nucleaire capaciteit was een groene eis die niet door alle regeringspartners even enthousiast ontvangen werd. De wet bepaalt dat de bestaande reactoren in ons land 40 jaar na ingebruikname gesloten moeten worden en dat er geen nieuwe reactoren mogen worden bijgebouwd.
In de praktijk kwam dat neer op de sluiting van alle reactoren in de periode tussen 2015 en 2025. De wet werd echter tweemaal aangepast in 2013 en 2015 zodat de drie oudste reactoren in ons land (Doel 1, Doel 2 en Tihange 1) open kunnen blijven tot 2025. De vraag blijft echter: wat na 2025? Is er de afgelopen jaren voldoende geïnvesteerd in alternatieven om het wegvallen van kernenergie in de Belgische energiemix op te kunnen vangen?
Gaat het licht uit zonder kernenergie?
De energiemix geeft weer welke verschillende energiebronnen gebruikt worden in de productie van elektriciteit. Sinds jaren is kernenergie verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de opgewekte elektriciteit in dit land. Het aandeel zon- en wind daarentegen stijgt gestaag, maar was in 2019 slechts verantwoordelijk voor 13,2% van de energiemix. Met enkel hernieuwbare energiebronnen zullen we er in 2025 dus niet geraken. De kernuitstap moet volgens de federale regering daarom onder andere (lees: ‘voornamelijk’) worden opgevangen door gascentrales. Er zouden om de kernuitstap in 2025 mogelijk te maken zeven tot negen nieuwe gascentrales nodig zijn. De enige andere mogelijkheid zou de import van stroom uit het buitenland inhouden, want door de sluiting van alle kerncentrales zullen we voor ruim een derde van onze energiebehoefte afhankelijk worden.
De bouw van nieuwe gascentrales is echter niet rendabel zonder subsidies van de overheid. Voormalig federaal energieminister Marghem (MR) lanceerde daarom in 2019 een kaderwet om de bouw van nieuwe gascentrales mogelijk te maken via een zogenaamd ‘capacity remuneration mechanism’ (‘CRM’), een subsidiëringsmechanisme. Het CRM dreigde echter al snel een even triest schouwspel te worden als de kernuitstap zelf. Zo was er enorm veel onduidelijkheid over het kostenplaatje (de schattingen schommelden grofweg tussen de 5 en 14 miljard euro gespreid over 15 jaar) en waar dat geld vandaan zou moeten komen. Bovendien moet ook de Europese Commissie zich nog buigen over het CRM.
De rol van kernenergie in een gezond klimaatbeleid
Maar niet alleen het verzekeren van de bevoorrading in het post-kernenergietijdperk bezorgt de groenen kopzorgen. Ook het ambitieuze klimaatbeleid dat de partij naar eigen zeggen maar al te graag zou voeren dreigt in het gedrang te komen. Zo kwam de Britse klimaatdenktank Ember tot de conclusie dat België met de doorvoering van de kernuitstap de Europese energieproducent met het grootste aandeel fossiele stroomproductie dreigt te worden, op Polen na… De extra CO₂-uitstoot die de gascentrales met zich mee zullen brengen, zal onze uitstoot de hoogte instuwen. Ook het Internationaal Energieagentschap waarschuwde er al voor dat de afbouw van kernenergie kan leiden tot miljarden tonnen aan extra uitstoot van broeikasgassen en het niet halen van de klimaatdoelstellingen.
Volgens de groenen zijn de gascentrales slechts een tussenstap naar een energiemix die volledig op hernieuwbare energie draait. Dat is echter wensdenken. Zolang grootschalige opslag van hernieuwbare energie niet mogelijk is, zullen hernieuwbare energiebronnen nooit volledig kunnen voorzien in voldoende stroom. Op mistige en windstille dagen zal de stroomproductie uit zon en wind steeds haperen. Er is met andere woorden steeds nood aan een back-up, een ruggensteun. Het is haast ondenkbaar dat een energiespecialiste zoals Tinne Van der Straeten dat niet zou beseffen. Overigens kunnen gascentrales enkel maar rendabel zijn als ze gedurende 20 jaar worden geëxploiteerd, wat ook niet in overeenstemming is met het tijdelijke karakter dat ze voor ogen heeft.
De toekomst van kernenergie in Vlaanderen en Europa
In Nederland beseft men dat ook. Men erkent er zonder dogmatische terughoudendheid dat kernenergie een bijdrage kan leveren aan de omschakeling naar een koolstofarm energiesysteem. De regeringspartij VVD ijvert er dan ook voor om nieuwe kerncentrales te bouwen. Men pleit ervoor om de bouw van kernreactoren te subsidiëren en het aandeel gas in de energiemix af te bouwen. Een omgekeerde beweging dan in België dus die onze noorderburen op een veel beter pad richting de toekomst zet. Ook in het Verenigd Koninkrijk wordt nucleaire capaciteit ingezet in de strategie naar een verdere decarbonisatie en worden alvast plannen gesmeed voor de bouw van diverse kleinere en modulaire kerncentrales.
Het Vlaams Belang heeft zich altijd op een realistische manier opgesteld in het debat rond kernenergie. Daartoe diende Kamerlid Reccino Van Lommel vorig jaar nog een wetsvoorstel in om - naar het voorbeeld van heel wat andere landen - de levensduur van een aantal kerncentrales te verlengen, maar tegelijkertijd ook een mogelijkheid te creëren voor de bouw van nieuwe kerncentrales. Ook op Vlaams niveau pleit Vlaams parlementslid Sam Van Rooy ervoor om meer druk te zetten op de federale regering. De Vlaamse regering mag zich niet verschuilen achter haar beperkte bevoegdheden en passief blijven. Vlaanderen moet een duidelijke visie vertolken. Het zijn namelijk Vlaamse gezinnen en bedrijven die het zwaarst getroffen zullen worden door de kernuitstap en het dogmatische federale energiebeleid. De energiebehoefte zal in de komende jaren immers enkel maar blijven toenemen. Met de groenen aan het roer dreigt energie nog een zeer kostbaar begrip worden.
